De ikoon van de 'Neerdaling',
(= de Pinksterikoon),
Werkplaats Koinonia
PINKSTEREN
"De wind waait waarheen hij wil" (Johannes 3:8): misschien is
dat ook wel de oorzaak van de verwarring rond het
Pinksterfeest. Sommigen menen, dat Pinksteren 'de verjaardag'
is van de kerk; zij houden het erop dat de kerk is ontstaan
toen de volgelingen van Jezus in alle mogelijke talen gingen
getuigen van wat hen bezielde. Voor anderen vormt Pinksteren
een afsluiting van de Paascyclus: zeven maal zeven dagen en
nog één zouden Jezus' volgelingen nodig hebben gehad, om het
mysterie van leven, dood en opstanding te gaan begrijpen. En
voor nog weer anderen valt het slot van de Paascyclus niet op
Pinksteren, maar al op hemelvaart, de dag waarop gevierd wordt
dat Jezus in de hemel werd opgenomen: voor hen vormt
Pinksteren een zelfstandig feest waarop gevierd wordt hoe God
zich laat ontmoeten. Critici vragen zich bij Pinksteren af:
wat is nu eigenlijk die Heilige Geest? Zo bijvoorbeeld Paulus,
die schrijft dat het onderscheiden van de geesten een kunst is
op zichzelf: immers, de ene geest is de andere niet; en alles
wat zich voor heilig uitgeeft is daarom nog niet heilig:
"Beproeft alles en behoudt het goede!", raadt hij de gelovigen
in Saloniki aan; want het is net als met het geld dat je in
handen gedrukt wordt: niet alles wat op geld lijkt is ook
klinkende munt! Wie wil weten hoe de verwarring rond het
Pinksterfeest is ontstaan en hoeveel ruzies daaruit zijn
voortgekomen, leze dit na in het helder geschreven boek van
Marius van Leeuwen over de geschiedenis van de Christelijke
feesten.
Pinksteren heeft voor verschillende gelovigen dus
verschillende betekenissen. Voor mijzelf is de Pinksterikoon,
zoals die boven dit leesstuk is afgebeeld, betekenisvol. We
zien twaalf personen, die in de verte lijken te kijken. Hun
blikken kruisen elkaar in elk geval niet. Je zou nog even
kunnen denken, dat hier de twaalf apostelen zijn afgebeeld,
maar dat is niet zo: want bovenaan - in het midden - zien we
Petrus en Paulus naast elkaar zitten. Petrus is een apostel,
maar - zoals u misschien wel weet - is het apostolaat van
Paulus vanaf het eerste begin betwist, waarschijnlijk met name
door Petrus (zie de brief van Paulus aan de Galaten): Paulus
zou zichzelf ten onrechte als apostel afficheren; hij had
Jezus immers nooit persoonlijk ontmoet? Aan weerszijden van
Petrus en Paulus zitten de vier evangelisten. Nu kun je over
Johannes twisten, maar Matte³s, Marcus en Lucas waren in elk
geval ook geen apostelen. De twaalf, die op de ikoon te zien
zijn, zou je dan ook het beste kunnen karakteriseren als
'geloofsgetuigen'. Dat ze als zodanig zijn afgebeeld blijkt
ook uit het document dat ze bij zich hebben: sommigen dragen
een boek, anderen een boekrol. Dit document is hun geestelijk
testament. Latere geslachten moeten het doen met de
getuigenissen van gelovigen die aan hen vooraf gingen. "Zalig
zij, die niet zien en tóch geloven", krijgt de ongelovige
Tomas van Jezus te horen wanneer deze speciaal hem verschijnt
- omdat deze ongelovige leerling heeft bezworen dat hij
onmogelijk kan geloven in de levende, wanneer hij deze niet
eerst met eigen ogen heeft 'gezien' en betast!
Beneden op de ikoon - in het donker - staat "Kosmos": de
verpersoonlijking van deze wereld.
Hij is afgebeeld als een koning. Maar: deze vorst is in
duisternis gehuld. In zijn handen draagt hij de lijkwade van
Jezus: zoals die in het verder lege graf werd aangetroffen.
Als je goed kijkt zie je op deze lijkwade de getuigenissen
liggen, twaalf stuks. Daar moet deze koning het mee doen met:
daarin zijn de sporen te vinden van "de weg, de waarheid en
het leven". Wie sporen van Gods licht en liefde, van Gods
goedheid en barmhartigheid, van Gods scheppende en
vernieuwende kracht gewaar wil worden, moet bij mensen zijn.
Bij mensen, die in hun leven iets wisten te realiseren van hun
levensopdracht: beelddrager zijn van hun Schepper. Wie God wil
ontmoeten moet bij mensen zijn. En wie Mens wil zijn moet open
staan voor Gods goedheid. De vraag is of wij het goddelijke in
elkaar kunnen herkennen, en of wij onze eigen levensopdracht
willen aanvaarden. Waar dat gebeurt, wordt het Pinksteren en
ontstaat een nieuwe wereld.
