JOHANNES DE THEOLOOG


Op een ikoon gaat het om het gelaat. Soms kijkt een heilige je aan. Soms is het ook alsof de blik op oneindig staat. Kijkend naar deze ikoon kan de indruk ontstaan dat Johannes in zichzelf is gekeerd - aandachtig luisterend naar de engel op zijn schouder die hem iets influistert. De blik is dubbelzinnig: nu eens verbeeld je je dat de heilige je aankijkt en dan weer is het alsof de blik naar binnen is gekeerd. Dat komt omdat de ogen niet helemaal in dezelfde richting kijken.


De mond is verzegeld. Dat wordt benadrukt door de vinger aan de lippen: teken van stilte. Deze ikoon staat in Rusland bekend als De heilige Johannes de Theoloog in de stilte. Wat hij de wereld te melden heeft is niet zijn eigen wijsheid, maar wijsheid die hem is ingegeven: de engel aan zijn oor fluistert hem het goddelijke mysterie in, een mysterie dat niet in woorden is te vatten. Zo worden de toeschouwers uitgenodigd om ook zelf in stille meditatie af te stemmen op wat wel de stem-van-het-hart is genoemd. Zo verwijst de ikoon wellicht naar de apofatische theologie, die stelt dat over God niets is te zeggen: over God kun je maar beter zwijgen. Soms kan iets van het goddelijke mysterie worden ontsluierd door aandacht voor een werkelijkheid die uitrijst boven de horizontaliteit.

Naar de volgende pagina

Terug naar het begin van de ikonengalerij

Reactie? Zend een E-mail

© A.E.J. Kaal, 2019.